De tijd vanaf de start van een wormenhotel tot aan de eerst oogst varieert meestal tussen 4 en 8 maanden.
De snelheid wordt bepaald door het formaat (oppervlak) van de bak, het soort voer dat de wormen krijgen en vooral in hoeverre het ecosysteem in evenwicht is en of de omstandigheden (vocht/temperatuur/zuurgraad) optimaal zijn.
Om goed te begrijpen hoe snel het proces gaat moet je je een beetje verdiepen in de microbiologie. Een goed bewaard ‘geheim’ van de wormenhotels is dat het eigenlijk niet de wormen zijn die voor de compostering zorgen. ????
Het zijn de microben in een wormenhotel die zorgen voor de afbraak van groente, fruit, etensresten en tuinafval. De wormen jagen op de microben en nemen deeltjes GFE mee naar binnen die in de worm verder worden afgebroken door de microben die al binnen zijn. Deze interne nutriënten cyclus voedt de worm en zorgt ervoor dat alles wat de worm naar binnen trekt wordt afgebroken. De peristaltische beweging (de enige manier waarop wormen kunnen bewegen) zorgt ervoor dat dit proces voortdurend plaatsvindt.
De uitwerpselen van de worm zijn volledig geïnoculeerd met nuttige microben. Deze microben zetten hun werk voort buiten de worm (afbraak GFE). Omdat ze overal rondkruipen wordt de hele bak geïnoculeerd en dit versneld de afbraak exponentieel. Als de wormen eenmaal gewend zijn aan hun omgeving en aan de hoeveelheid aangeboden GFE, zul je merken dat het niet uitmaakt hoeveel GFE je erbij gooit, na een week lijkt het wormenhotel opnieuw maar half vol.
Je kunt dus eigenlijk continu oogsten, want het proces gaat altijd door. In industriële installaties wordt dat ook gedaan, Continuous Flow Through (CFT) heet dat in het Engels. In wormenhotels in de stad is dat lastig omdat het een ingewikkeld technisch systeem vergt. Het is praktischer om met de hand een wat grotere hoeveelheid compost in één keer te oogsten.
Compost, zoals gedefinieerd in de bodemwetenschap, is afgebroken organisch materiaal met mineralen en micro-organismen. Precies dat wat wormen uitpoepen. Bij elke keer door een worm te zijn gegaan wordt het organische materiaal verder afgebroken en de compost stabieler. Het wordt ook wel humus genoemd als het een stabiele vorm bereikt waarbij het niet meer verder afbreekt. Het is dan het meest geschikte leefmilieu voor alle nuttige microben geworden en kan elders gebruikt worden.
Na ongeveer zes maanden poepen (de wormen zijn maar klein) is de hoeveelheid poep (humus) zo groot dat we het kunnen oogsten en de microben buiten aan het werk zetten: om bijvoorbeeld de bodem te verbouwen (structuur, zodat zuurstof en water diep de bodem kan binnendringen); om de nutriënten-cyclus voor planten te verzorgen bij hun wortels; om een plant bovengronds te beschermen; om… de lijst is lang.